Instytucja biegłego sądowego została ustanowiona przez prawodawcę po to, aby zapewnić należyte funkcjonowanie organów wymiaru sprawiedliwości i zabezpieczyć warunki prawidłowego wypełniania ich ustawowych zadań. Sąd zasięga opinii biegłego w przypadkach wymagających specjalnych informacji, których potrzebuje, aby wydać orzeczenie. Dotyczy to spraw rozwodowych  i wielu innych.

Przepisy ustawy regulują zawód biegłego sądowego, który oprócz specjalistycznej wiedzy i najwyższych kwalifikacji zawodowych musi cieszyć się zaufaniem społecznym, cechować sumiennością i bezstronnością. Biegły powinien cieszyć się zaufaniem również sądu, który nie powinien mieć zastrzeżeń do wydanej przez niego opinii. W postępowaniu sądowym biegłych powołuje sąd, a prokurator powołuje go w postępowaniu przygotowawczym.

Do licznych obowiązków biegłych sądowych należy przeprowadzanie badań i eksperymentów, które pozwalają, na uzyskanie odpowiedzi, na zadane przez sąd pytania i sporządzenie opinii opisujących nie tylko ich przebieg, ale również wpływające na ich wnioski. W przypadku badania poszkodowanego, obywa się ono na miejscu zatrudnienia biegłego sądowego, w wyznaczonym czasie. W zależności od prowadzonej sprawy obowiązują inne regulacje, np. aby wydać opinię o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, powołuje się co najmniej dwóch biegłych sądowych.

W sytuacji gdy na sali rozpraw mamy rozwód z orzeczeniem winie, konsekwencje moga być różne. Jeśli jedna strona chce uznać współmałżonka winnym rozpadu małżeństwa. Przy tego typu sytuacjach również sąd może posiłkować się opinią biegłego. Może to być psycholog, psychiatra, lekarz lub inny specjalista, którego bezstronna opinia może pomóc orzec w jakiej sytuacji są strony postępowania.

Czy opinia biegłego zawsze jest bezstronna?

Gdyby doszło do sytuacji, w której biegły złożył opinię, a potem w toku postępowania pojawiły się nowe okoliczności osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego, wtenczas jego opinia nie stanowi dowodu i należy powołać innego biegłego. Podobnie sprawa wygląda w przypadku, gdyby opinia biegłego była niejasna lub niepełna albo występowały w niej sprzeczności, wówczas sąd według własnej oceny może wezwać tych samych biegłych albo ustanowić nowych.

Nie wszyscy wiedzą, że nie tylko sąd może wnioskować o zmianę biegłego sądowego. W postępowaniu cywilnym strony mogą domagać się wyłączenia biegłych z tych samych przyczyn na podstawie, których wyłącza się sędziów. Każdy może zapoznać się z sylwetkami biegłych i ich kwalifikacjami, które zawiera lista biegłych, gdzie widnieją wszyscy, funkcjonujący biegli sądowi.